انرژی پاک
تقاضا برای انرژی و منابع طبیعی به دلیل رشد جمعیت و رشد اقتصادی در کشور ترکیه پیوسته در حال افزایش بوده است. براساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، ترکیه با نرخ رشد سالیانه 5/5درصد از سال 2002 تا کنون سریعترین نرخ رشد را به نام خود ثبت کرده است.
از آن زمان تا به حال، طی 17 سال تامین انرژی از 4/78 "مگاتن معادل نفت" به 155 مگا تن افزایش یافته است. رشد اقتصادی ترکیه در زیربنای تولید برق این کشور نیز منعکس شده است که تا آخر سال 2018 با جهشی خیرهکننده در ظرفیت تولید آن از 8/31 گیگاوات به 5/88 گیگاوات، و مصرف آن از 6/132 تراوات در ساعت به 5/305 تراوات افزایش یافته است. برای پاسخ گویی به نیازهای روزافزون کشور، انتظار میرود ظرفیت موجود تا سال 2023 به 110 گیگاوات برسد که این امر از طریق سرمایهگذاری بخش خصوصی تامین میشود. که در برنامه توسعه یازدهم کشور برای سالهای 2019 تا 2023 بر آن تاکید شده است. موفقیت برنامه خصوصیسازی و آزادسازی که از سال 2002 در جریان است، توزیع 100% از داراییهای توزیع نیرو و 78% از داراییهای تولید نیرو را به بخش خصوصی واگذار کرده است که این اقدام 23 میلیارد درآمد را روانهی خزانه کشور ترکیه کرده است.
در همین دوره زمانی حدود 100 میلیارد دلار از سرمایهگذاریهای جدید بخش خصوصی و دولتی در تولید نیرو، انتقال و توزیع داراییها کامل شد. خصوصیسازی داراییهای تولید برق و استراتژی دفع موانع برای افزایش بیشتر سرمایهگذاریهای بخش خصوصی به افزایش سهم موجودی بخش خصوصی در تولید برق از 40% در سال 2002 تا 85% تا سال 2018 منتج شد.
در راستای استراتژی افزایش رقابت و آزادسازی در بازار، " تبادل انرژی" (EXIST) که عهدهدار اجرا و مدیریت بازارهای انرژیست در سال 2003 تاسیس گردید که این بازارها فراورده های نفتی و الکتریکی را شامل میشود.
عملکرد اقتصادی برجسته ترکیه که با کوشش و سعی در آزادسازی اقتصادی حمایت شد، راه را برای جذب حدود 9/2 میلیارد دلار از محل " سرمایه گذاری مستقیم خارجی" در فاصله سالهای 2002 تا 2018 باز کرد که 18 میلیارد دلار آن روانه بازار انرژی شد. در سال 2018 سرمایهگذاران فعالیتهای ادغامی-تملکی (M&A) را در بخشهای مختلفی عملیاتی کردند که با 256 معامله انجام شده، حجم کل معاملات به 12 میلیارد دلار رسید و بخش انرژی با 400 میلیون دلار در میان بخشهای پیشگام در معاملات تملک و ادغام در ترکیه قرار گرفته است.
بدون شک ترکیه کشوریست که در زمینه انرژی خالص، وارد کننده است و 73% از نیازمندیهای انرژیش را از واردات تامین میکند. صورتحساب واردات انرژی این کشور در سال 2018، 99/42 میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با سال 2017، 6/15% افزایش داشته است. اگرچه به استثناء نوسانات در برخی سالها صورت حسابها روندی نزولی را نشان دادند. مانند کاهش قابل ملاحظه از 60 میلیارد دلار در سال 2012 به 2/37 میلیارد دلار در سال 2017. وابستگی به واردات این بخش عامل اصلی فرمولسازی و اجرای سیاستها و مدلهای سرمایهگذاری جدید جهت بومیسازی و جایگزینی این واردات با منابع انرژی تجدید پذیر و محلی بوده است.
استفاده از ذخایر زغال سنگ محلی مطابق با استانداردهای زیست محیطی برای تولید برق نیز به مثابه ابزاری برای افزایش بومی سازی در اولویت قرار گرفته است. دولت با تعهد ساخت و بهرهبرداری از نیروگاههای زغال سنگ، به طور همزمان مکانیزم جدید مناقصه را مبنی بر انتقال ذخایر زغال سنگ به بخش خصوصی اتخاذ کرده است. ترکیه مقادیر قابل توجهی ذخایر زغال سنگ دارد. که مقدار آن بالغ بر 1703 میلیارد تن میباشد که بیشتر آن متشکل از لیگینت است. ذخایر اصلی زغال سنگ در مناطق کانگال، اورهانلی، توفان بیلی، سوما، تونچ بیلک، سیی تومر، چان، مولا، چاییرهان، افشین-البیستان، کاراپینار، تکیردای، آلپو و افین کارا حصار واقع شده اند. در میان این ذخایر، میدان افشین-البیستان به تنهایی 408 میلیارد تن لیگنیت دارد که 28% از کل ذخایر لیگنیت ترکیه را تشکیل میدهد. زمینههایی که در مزایدههای معکوس مناقصه می شوند، 4/6 گیگاوات پتانسیل ظرفیت تولید نصب شده را دارا هستند.
همپنین لازم به ذکر است که بخش گاز طبیعی ترکیه به طور پیوسته در حال پیشرفت است، به منظور افزایش امنیت تامین و ظرفیت ارسال گاز فصلی، ترکیه در سال 2018 دو ترمینال واحد تنظیم مجدد ذخیره سازی را راهاندازی کرده و فاز اول تاسیسات ذخیرهسازی گاز طبیعی توزبولو (دریاچه نمکی) را افتتاح کرده است. یکی دیگر از اهداف این سرمایهگذاریها گسترش ظرفیت ذخیره گاز ترکیه از 4 میلیارد مترمکعب (BCM) ظرفیت کنونی به 11 میلیارد مترمکعب تا سال 2023 میباشد. ترکیه به مثابه چهارراه بین مصرف کنندگان عمده انرژی و تامین کنندگان، موقعیت استراتژیکی را داراست که به مانند یک قطب انرژی منطقه ای در آن فعالیت میکند. خطوط لوله نفت و گاز موجود و برنامهریزی شده، تنگههای حیاتی ترکیه و یافتههای امیدوار کننده ذخایر هیدروکربن در سراسر ترکیه باعث افزایش اهرم پروژههای منطقه ای و تقویت وضعیت دروازه کشور میشود.
آخرین نکته ولی نه کم اهمیت ترین آن، ترکیه گامهای مهمی در زمینه بهره وری از انرژی برداشته است. در برنامه اقدام ملی بهرهوری انرژی که در سال 2018 تصویب شد، ترکیه مصمم است تا سال 2023 در کل 2/30 میلیارد دلار صرفه جویی کند. در این راستا تقریبا 11 میلیارد دلار سرمایهگذاری تا سال 2023 انجام خواهد شد که منجر به صرفهجویی در مصرف انرژی معادل 2309 میلیون تن معادل روغن (NTOE) میشود که این صرفه جویی برابر است با کاهش 14 درصدی مصرف انرژی ترکیه تا سال 2023 در مقایسه با سناریوی مصرف پایه.
به عنوان بخشی از تلاشهای بهره وری در ترکیه، این کشور در کنار رفع نیازسرمایهگذاری 2/4 میلیارد دلاری نیروگاه، برای 20000 نفر تا سال 2023 اشتغال زایی خواهد کرد.